Maison Essence

Maison Essence Zaandam

Foto: Herman Wieten

Tip van Zaans Museum

Maison Essence in Zaandam was ooit het onderkomen van een bijzondere fabriek in geur- en smaakstoffen. Het bedrijf Polak & Schwartz heeft de Zaanstreek een van de mooiste fabrieken gegeven. Het heerlijke geurenpalet dat hier werd gemaakt, missen we nog altijd. In de oorlog verlieten de Joodse eigenaren de fabriek om er in Amerika een toonaangevend wereldmerk van te maken. Het pand is opgeknapt en er zijn woningen in gemaakt. De bewoners zeggen dat ze nog altijd de aangename geuren ruiken. De flessen met geurstoffen zijn echt cadeautjes. Het is een heel leuke ervaring om een fles even open te maken.

Foto: Anjo Kan

Tip van  Merel Kan (Monumenten Spreken)

Maison Essence is een prachtig gebouw en het was een legendarische fabriek. Midden jaren dertig telde het bedrijf vierhonderd personeelsleden. Jaarlijks werden tienduizenden kilo’s aardbeien, frambozen, kersen, bosbessen en ander fruit naar Zaandam vervoerd om tot geconcentreerd sap verwerkt te worden, wat de basis is van smaak- en geurstoffen. Rond 80% van de producten was voor de buitenlandse markt.
Toen op 10 mei 1940 de oorlog uitbrak viel de export weg. Polak & Schwarz ging zich op de binnenlandse markt concentreren. Ze maakten vervangingsmiddelen voor koffie Mokafé, thee en kruiden en soeparoma’s en likeuren. Santé was een surrogaat thee en het grote succes van de oorlogsjaren.

Foto: Anjo Kan

Onderdeel van de beperkende maatregelen van het naziregime, in de opmaat naar het vernietigingsproces, was de ‘arisering’ van bedrijven. Daarbij werden joodse directeuren gedwongen hun bedrijven af te staan en joodse werknemers werden ontslagen. Vooruitlopend op dit proces nam de familie Schwarz een niet joodse directeur aan: de heer Cook Brummer. Deze man was voor de Duvel niet bang en hij stond voor zijn mensen. Er zijn meerdere verhalen van medewerkers die hij uit de handen van de Duitsers heeft kunnen redden, waarbij hij soms gebruik maakte van de huisgestookte likeuren van het bedrijf.
Na de oorlog nam de familie Schwarz de draad weer op en kwam het bedrijf verder tot grote bloei. In 1958 wordt het overgenomen door het Amerikaanse International Flavour en Fragrances. Het enige wat nog over is van het bedrijf in Zaandam is het Maison d’Essence.
Monumenten Spreken maakt een minidocumentaire over dit bijzondere bedrijf. Helaas naar aanleiding van de plaquette die bij de ingang hangt om de tweeëntwintig (oud) medewerkers te herdenken die de oorlog niet hebben overleefd.
Research door Jeanne van Ammers-Douwes en Marjo Post